Bijeli luk (Allium sativum) je začin za koji naš narod zna da je ljekovit, pa ga primjenjuje u velikim količinama tokom zimskih mjeseci (što ponekad zna da bude malo neprijatno u bliskim kontaktima tokom vožnje javnim prevozom).
Njegov blizak rodjak je crni luk (nikada nisam shvato zašto ga zovemo crni, kada je potpuno bijel). Koristi se hiljdama godina unazad, nalažen je na gradilištu piramide u Gazi, pre 5 000 godina.Hipokrat, otac moderne medicine (oko 460 do 370 godine p.n.e.) ga je prepisivao za brojna stanja i bolesti, posebno respiratorne bolesti, želudačne tegobe ili umor.
Davan je atletičarima na Olimpijskim igrama u Antičkoj Grčkoj da im poveća mišićnu snagu i smanji umor. Iz Grčke se proširio na Indiju, a odatle na Kinu. U indiji se smatrao afrodizijakom.
Danas se najčešće koristi kod srčanih oboljenja (ateroskleroze, hipertenzije ili oboljenja koronarnih arterija).
Velika metanalaiza obavljena 2015. na 17 kliničkih studija je pokazala da primjena bijelog luka dovodi do snižavanja i sistolnog i dijastolnog krvnog pritiska. Jedna druga studija iz 2016. je pokazala isti efekat, ali uz to i sniženje nivoa holesterola, kao i značajnu stimulaciju imuniteta.
Jedan rad objavljen u 2016 godini je potvrdio odličan efekat ekstrakta bijelog luka, koji je odstojao u ulju, na stimulaciju funkcije T limfocita prirodnih uboica (Natural Killer ili NK ćelije), koji su najvažnije ćelije u odbrani od virusnih infekcija i maligniteta.
Ovo je dalo osnova da se bijeli luk proučava u inhibiciji nastanka brojnih malignih tumora, ali i njihovom liječenju. Sastojci bijelog luka, najvažniji je dialil disulfid (DADS) – on daje karakterističan miris bijelom luku, suzbijaju rast ćelija tumora dojke. Mehanizam djelovanja je kompleksan i opbuhvata povećanu apoptozu (programiranu ćelijsku smrt tumorskih ćelija), promena na DNK, inhibiciji stvaranja slobodnih radikala kiseonika, regulaciji ćelijske deobe. Daleko najefikasnija kombinacija u prevenciji kracinoma dojke je kombinacija bijelog luka i selena (organoselen). Alicin, drugi aktivni sumporni sastojak bijelog luka, dovodi do apoptoze ćelija karcinoma debelog crijeva.
Weizmann Institute u Njemačkoj liječi pacijente od raka bijelim lukom godinama. Aktivna suspstnaca za ubijanje tumora je alicin. Medjutim, alicin je veoma nestabilan, brzo se u organizmu razlaže. Oni su vezali enzim aliinazu sa specifična antitijela, koja se vezuju za tumorske ćelije, a potom su dodali alliin. Dolazi do nastanka alicina, uz nevjerovatno efikasno ubijanje tumorskih ćelija.
Ljekari sa odeljenja za urologiju u Pekingu su objavili rad 2013 godine, koji pokazuje znatno smanjen rizik od karcinoma prostate u muškaraca sa visokim unosom bijelog luka. Takodje, ljudi koji su jeli presan bijeli luk (termička obrada značajno smanjuje njegove pozitivne efekte) najmanje dva puta nedeljno tokom 7 godina, imali su 44% manji rizik od nastanka karcinoma bronha. Jedna druga studija iz SAD pokazuje da sumporni sastojciu belog luka efikasno uništavaju maligne ćelije glioblastoma, malignog tumora mozga.
Bijeli luk posjeduje i antizapaljenska svojstva, pa studija sa King’s College London pokazuje nižu učestalost osteoartiritisa u osoba koje jedu veće količine bijelog luka. Ispitivanje 1000 identičnih blizanaca je pokazalo nižu učestalost osteoartitisa u onih sa visokim unosom supornih komponentni bijelog luka. Veći deo onoga što važi za beli luk, važi I za crni luk
Dialil sulfid je oko 100 puta efikasniji u liječenju infekcije izazvane bakterijom Campylobacter (najčešći bakterijski izazivač proliva). U članku objavljenom 2017 utvrdjeno je odlično delovanje na izazivača tuberkluloze, uz zaštitni efekat na jetru koju često oštećuju klasični lijekovi za tuberkulozu. U žena sa infekcijama mokraćnih puteva, koje ne reaguju na antibiotike, alicin je pokazao izuzetno dobar efekat. Isto važi sa stafilokok koji je rezistentan na antibiotike. U istraživanju iz Norveške na 18 800 žena su pokazali da prevremeno rodjena deca od majki koje uzimaju veće količine belog luka, imaju manje infekcija u periodu posle porodjaja. Ova studija je objavljena u Journal of Nutrition.
U istraživanju u SAD, u St. Joseph Family Medicine Residency, Indiana, pokazan je odličan preventivni efekat davanja belog luka na nastajanje prehlade. Ovi rezultati su objavljeni u časopisu American Family Physician. Primena belog luka je znatno smanjivala učestalost prehlada.
Beli luk deluje i na gljivice i parazite, ali zbog ograničenog prostora se sada neću baviti tim. Dakle, beli luk deluje na brojne bolesti, od teranja vampira do raka. Najkorisniji je kao svež ili odležao u nekom ulju (savetujem maslinovo, jer oleokanteni iz njega imaju takodje antitumorske efekte). Prženje znatno umanjuje dobre efekte belog luka. Kad god se ustručavate da uzmete beli luk zbog mirisa, pomislite kakve sve prednosti ima (oni koji idu na ljubavni sastanak neka se sete afrodizijačkih svojstava). Žvakaća guma je jeftina, a beli luk nezamenljiv.
Autor: Prof. dr Branimir Nestorović